A d a m M i c k i e w i c z
” Chleb
który żywi i zachwyca
który się w krew narodu zmienia ”
/ T.Różewicz /” Sto lat nas karmi
ten sam chleb
siłą uczucia
rozmnożony ”
/ T.Różewicz /
DZIECIŃSTWO I MŁODOŚĆ
Adam Bernard Mickiewicz urodził się 24 grudnia 1798 roku w Zaosiu lub Nawogródku. Niektórzy wskazują na karczmę Wygoda w pobliżu Zaosia, ale być może stała ta karczma w Osowcu lub w Litówce. Gdziekolwiek jednak się urodził, było to na pięknej nadniemeńskiej ziemi nowogródzkiej, pośród lasów i jezior, z których jedno nazywało się Świteź.
Z najwcześniejszego dzieciństwa pozostał Mickiewiczowi w pamięci obraz matki w sukni z długim trenem. Mały Adam często na nim siadał i „jadąc” po pokoju wyobrażał sobie, że płynie po morzu albo sunie po śniegu saniami. Również inne wspomnienia o matce Barbarze , z domu Majewskiej, były pełne ciepła , podczas gdy ojca Mikołaja syn chyba się trochę obawiał.
Poeta wraz z rodzeństwem uczył się w sześcioklasowej szkole podstawowej prowadzonej przez dominikanów. Po ukończeniu szkoły nowogródzkiej wraz z kolegą , Janem Czeczotem, zgłosił się do Wileńskiego Instytutu Medycznego. Z nieznanych przyczyn nie został przyjęty.
Studia uniwersyteckie Mickiewicz rozpoczął na wydziale fizyko – matematycznym Uniwersytetu Wileńskiego, dopiero na drugim roku mógł się poświęcić wybranym przez siebie naukom filologicznym.
Z pełnymi entuzjazmu rówieśnikami Adam nawiązał liczne przyjaźnie. Jako student trzeciego roku wraz z grupą kolegów założył tajne Towarzystwo Filomatów, którego celem były „nauka i zabawa” , a zasadami „otwartość, przyjaźń, szczerość”. Tam Adam czytał swoje pierwsze utwory.
Legenda głosi, że zanim poeta ujrzał Marylę, zakochał się w jej białej sukience, porzuconej na poręczy krzesła . Podobną sceną przedstawił później w „Panu Tadeuszu”, a wszystkie piękne, subtelne bohaterki jego utworów ubierają się na biało. Wereszczakówna nie była jednak pierwszą miłością Adama. W Nowogródku kochał się w pewnej Józi , a na studiach – w posażnej Anieli.
Autorem pierwszej ballady odczytanej na posiedzeniu Towarzystwa Filomatów w 1818 roku był Tomasz Zan. „Balladomania” zataczała szerokie kręgi, ale nową epokę w literaturze polskiej otworzyły dopiero „Poezje” Mickiewicza, wydane w Wilnie w 1822 roku w nakładzie 500 egzemplarzy.
Luty 1823 roku był wyjątkowo mroźny. W Kownie temperatura spadła do – 29oC i ku radości Mickiewicza – zajęcia w szkole zostały odwołane. Podczas tych kilku wolnych dni poeta wprowadził do nowo napisanej do II części Dziadów wiele poprawek, niezwykle ważnych dla ostatecznej wymowy utworu.
Wigilię 1823 roku Mickiewicz jak zwykle spędził w Wilnie, w gronie kolegów. Tym razem świąteczny wieczór zastał ich w …. więzieniu. Dzięki przekupieniu strażnika filomaci spotkali się w celi Adama, skąd słychać było kolędy śpiewane w pobliskim kościele. Dramatyczne wydarzenia z tego okresu poeta przedstawił później z niemal kronikarską dokładnością w III części Dziadów.
Kolejne lata to okres zesłania.
W ROSJI
Pięcioletni (1824-1829) pobyt Mickiewicza w Rosji był czasem dla niego owocnym . Od razu znalazł się wśród kulturalnych literackich elit Moskwy i Petersburga. Cieszył się wśród nich uznaniem swego talentu i sławą. Jego improwizacje wzbudzały zachwyt . Jego utwory przekładano. Muzy mu sprzyjały, napisał „Sonety krymskie” (1826) i „Konrada Wallenroda” (1826). Ale jednocześnie, przemierzając ogromne przestrzenie imperium, widział i czuł coraz mocniej złowrogość caratu, zniewalający mechanizm systemu. Kuszony – odrzucił pokusy i opuścił Rosję, nie dawszy się zniewolić.
W PODRÓŻY
Rozpoczęła się podróż po Europie. Przed Adamem Mickiewiczem, który dotąd nie opuszczał granic carskiego imperium, otwierały się kolejno kraje i miasta , o których przedtem tylko słyszał i czytał: Berlin, Praga, Florencja, Rzym, Neapol, Genewa, Paryż ….
W ciągu roku Mickiewicz przemierzył całe Niemcy, Szwajcarię i Włochy. W Weimarze spotkał się z Goethem, alpejskie szczyty zdobywał w towarzystwie Krasinskiego, a w Rzymie poznał Jamesa Coopera, z którym dyskutował o plemionach koczowniczych. Wspiął się też na szczyt Wezuwiusza i zszedł do krateru, aby od wulkanicznego żaru zapalić cygaro.
Wiadomość o wybuchu powstania listopadowego dotarła do Rzymu dopiero w połowie grudnia 1830 roku. Mickiewicz usłyszał ją na balu. Przez następne tygodnie gorączkowo zastanawiał się, co począć. „Teraz nic innego nie robię, jak tylko biegam w dzień bez celu, a modlę się wieczorem”- pisał do znajomej. Bezskutecznie.
„Ja nigdy pod rząd rosyjski nie wrócę” – postanowił Mickiewicz po upadku powstania. Wraz z fala uchodźców znalazł się w Dreźnie, gdzie znów otoczyli go starzy przyjaciele: Odyniec, Domeyko, Garczyński. Tam też odczuł najpotężniejszy w swoim życiu przypływ sił twórczych, dzięki któremu narodziła się III część „Dziadów”.
EMIGRACJA
W czerwcu 1832 roku Mickiewicz otrzymał paszport uprawniający do wyjazdu do Francji, gdzie prowadził życie emigranta politycznego, świadomie przez siebie wybrane. Na paryskim bruku rozwijało się życie wielkiej, polistopadowej emigracji, w które Mickiewicz silnie się angażował.
Rozpoczął się okres owocowania, powstały największe dzieła poety, wśród nich „Pan Tadeusz”.
„Pan Tadeusz” powstawał w chwilach wolnych od innych zajęć- politycznych, publicystycznych, literackich. Mało kto wówczas poznał się na „Panu Tadeuszu, docenił go tylko wielki rywal Mickiewicza – Juliusz Słowacki.
Sytuacja żonatego już poety (ożenił się z Celiną Szymanowską) stawała się coraz trudniejsza. Stałego , przynoszącego dochód zajęcia nie miał, praca literacka jakoś nie udawała się. Zbawiennym okazał się wyjazd do Lozanny., gdzie otrzymał posadę profesora literatury łacińskiej .
4 października 1840 roku Mickiewicz złożył rezygnację z katedry w Lozannie, następnie wyjechał do Paryża. Tam został wykładowcą literatury słowiańskiej w College de France.
Prowadził działalność publicystyczną, od lipca 1833 roku był redaktorem pisma „Pielgrzym Polski”, a później kierował redakcją „Trybuny Ludów” (1849). Poeta nie zrezygnował jednak z działalności politycznej i brał czynny udział w organizowaniu polskich oddziałów do walki o wolność.
Licząc na wojnę między Austrią a dążącymi do zjednoczenia Włochami, Mickiewicz rozpoczął w 1848 roku tworzenie legionu polskiego. Nie zrażała go beznadziejna sytuacja finansowa – gdy zabrakło pieniędzy na wykonanie narodowego godła, oderwał kopertę od własnego zegarka firmy Patek, na której widniał polski orzeł i kazał ją przybić do drzewca legionowego sztandaru.
W roku 1853 , gdy Turcja wypowiedziała wojnę Rosji, Mickiewicz wyjechał do Stambułu.
Polityczne działania poety przerwała ciężka, przedśmiertelna choroba. Poeta zmarł 25 listopada 1855 roku przed dziewiątą wieczorem. Ciało poety odwieziono do Paryża i pochowano na polskim cmentarzu Montmorency obok żony.
Po pierwszym pogrzebie Mickiewicza odbył się drugi. Przed zbliżającym się się stuleciem urodzin, w roku 1890 sprowadzono jego trumnę na Wawel. Było w tym uznanie szczególnej roli Mickiewicza i szczególnej roli jego poezji w życiu narodu, nie mającego swego państwa, żyjącego pod trzema zaborami. Mickiewicz był znakiem i symbolem jego tożsamości.
K A L E N D A R I U M T W Ó R C Z O Ś C I A D A M A M I C K I E W I C Z A
ETAP WILEŃSKO – KOWEŃSKI
1818 – debiut Mickiewicza- Tygodnik Wileński publikuje wiersz „Zima miejska”
1820 – „Pieśń Filaretów”, „Oda do młodości”
1821 – „Romantyczność”
1822 – „Poezje ” tom I – „Ballady i romanse”
1823 – „Poezje” tom II – „Grażyna”, „Dziady ” cz. II i IV
ETAP ROSYJSKI
1826 – „Sonety krymskie”, „Sonety odeskie”
1828 – „Konrad Wallenrod”
1829 – „Farys”
ETAP DREZDEŃSKI
1830 – „Do matki Polki”
1831 – „Śmierć pułkownika”
1832 – „Dziady” cz. III
1833 – „Poezje” tom III
ETAP PARYSKI
1832 – „Księgi narodu polskiego i pielgrzymstwa polskiego”
1834 – „Pan Tadeusz”
1839/40 – liryki lozańskie
1848 – „Skład zasad”
1849 – twórczość publicystyczna w „Trybunie Ludów”
O gdybym kiedy dożył tej pociechy,
żeby te księgi zbłądziły pod strzechy.
/ A. M i c k i e w i c z /
